آشنایی با بیماری درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis) و راههای درمان آن (بخش اول)     

 درماتیت آتوپیک یا اگزمای سرشتی یک بیماری مزمن و جزو شایعترین بیماریهای پوستی است که شیوع آن در دنیا رو به افزایش است. این بیماری اغلب همراه با دیگر اختلالات نظیر آسم، رینیت آلرژیک و حساسیت غذایی دیده میشود. ممکن است همزمان تمام این بیماری ها با هم دیده شود ولی بیشتر مواقع درماتیت آتوپیک در بچه های کوچک و آسم در کودکان بزرگتر و رینیت آلرژیک در بالغین دیده میشود.

این بیماری یک اختلال ژنتیکی کمپلکس است که عوامل محیطی نیز آن را تحت تاثیر قرار میدهد به طوریکه ابتلا پدر و مادر به این بیماری یک فاکتور خطر قوی به حساب می آید از نظر عوامل محیطی چون در مطالعات دیده شده که شیوع این بیماری در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است میتوان به این نتیجه رسید که کاهش مواجهه با عوامل عفونی و بیماریزا در دوران کودکی باعث افزایش ابتلا به بیماریهای آلرژیک در بزرگسالی میشود.در این بیماران همچنین اختلال عملکرد لایه شاخی پوست دیده میشود که باعث از دست رفتن بیش از اندازه آب شده و به دنبال آن پوست خشک و پوسته دار میشود.

 تظاهرات بالینی:

درماتیت آتوپیک طیف وسیعی از علایم را نشان میدهدکه عبارتند از:

• ضایعات حاد شامل برجستگی های قرمز و متورم که ممکن است دچار تاول و ترشح و دلمه بشوند.
• ضایعات تحت حاد با قرمزی پوست و دلمه و پوسته ریزی خود را نشان می دهند.
• ضایعات مزمن پوست ضخیم و چرمی شکل (پینه بسته) میشود تا در مقابل خاراندن های طولانی مدت مقاومت بیشتری داشته باشد.

 همانطور که گفته شد بیماران آتوپیک خارش های شدیدی را تجربه میکنند که در بعد از ظهر و با عرق کردن و پوشیدن لباس های پشمی بدتر میشود. در هر سنی بیماران ممکن است انواع ضایعات گفته شده را با هم داشته باشند و همچنین بعد از بهبودی ضایعات، پوست مبتلا ممکن است تیره و یا کمرنگ و در موارد نادر حتی سفید شود.

درماتیت آتوپیک بر حسب سن به چند دسته تقسیم میشود:

1) شیرخواری (Infantile)   

بعد از دو ماهگی به طور ناگهانی شروع میشود که شایعترین نوع آتوپی است که به صورت ضایعات قرمز و متورم همراه با ترشح و دلمه (بیشتر به صورت ضایعات حاد) در گونه ها شروع میشود که میتواند گسترش پیدا کند و به سر، گردن، سطوح خارجی اندام ها و تنه برسد ولی اغلب قسمت مرکز صورت و ناحیه پوشک درگیر نمیشود. والدین باید دقت کنند که کودکان کوچکتر که قادر به خاراندن خود نیستند ممکن است در رختخوابشان حرکات مالشی نشان دهند. خارش ممکن است در کودکان باعث اختلال خواب شود کودکان دوره هایی از عود و فروکشی بیماری را تجربه میکنند.

2)کودکی (Childhood)

کودکان سن 2 تا 12 سال دارند و در این مرحله ضایعات کمتر ترشح دارند و در اثر خاراندن طولانی مدت و مزمن شدن بیماری،  پوست ناحیه مبتلا ضخیم میشود(بیشتر به صورت ضایعات تحت حاد و مزمن) و بیشتر ناحیه پشت زانو و جلوی بازو، سر، گردن، مچ دست و پا درگیر میباشد.خارش فقط در پوست مبتلا است و حتی زمانیکه بیماری عود نکرده ممکن است خارش وجود داشته باشد.

بیشتر از پنجاه درصد بچه ها تا سن 12 سالگی بیماریشان خاموش میشود ولی اگر تا این سن بیماری خاموش نشود احتمال بهبودی کم و کودکان تا بزرگسالی بیماری فعالی خواهند داشت و این افراد که از بچگی از این بیماری رنج میبرند بیشتر دچار بیماری های گسترده و مقاوم به درمان میشوند.

 3) نوجوانی (adolescent)  

سن بیش از 12 سالگی را شامل میشود و محل های شایع بیماری پلک ها پشت گوش گردن سینه و دست ها میباشد.پوست این بیماران ممکن است حساس باشد و تحمل مواد مختلف بر روی پوستشان را نداشته باشند.

 4) پیری (senile)

این فرم از آتوپی به تازگی شناخته شده است و سن بیشتر از 60 سال را شامل میشود و ضایعات معمول در آتوپی را ندارد و بیشتر خود را با خشکی و خارش های شدید که منجر به اختلال خواب میشود، نشان میدهد.  ممکن است بیماران درگیری ناحیه هایی  از بدن را به صورت جداگانه یا در همراهی با ضایعات کلاسیک گفته شده داشته باشند.

ضایعات کلاسیک عبارتند از:

الف) اگزمای لب  (cheilitis sicca)

در بیماران آتوپی شایع است و بیشتر در زمستان دیده میشود که لب دچار خشکی و پوسته پوسته شدن و ترک میشود. کودکان سعی میکنند با لیسیدن لب و مرطوب کردن آن این حالت را بهبود بخشند که نه تنها بهتر نمیشود بلکه با مرطوب شدن پوست دور لب دچار التهاب اطراف لب نیز میشوند.

ب) اگزمای گوش

گوش دچار قرمزی و پوسته ریزی میشود و سپس لوب گوش و پشت گوش دچار ترک میشود که گاهی عفونت باکتریایی نیز به آن اضافه میشود.

ج) اگزمای پلک  (eyelid eczema)

میتواند تنها تظاهر بیماری آتوپیک در بالغین باشد و نسبت به سایر عواملی که التهاب پلک میدهد پوست پلک بیشتر ضخیم و چرمی شکل (لیکنفیه) میشود.

د) درماتیت سر و گردن

در این نوع از بیماری بعد از بلوغ شروع میشود و سر و صورت و گردن مبتلا میشود.  به نظر می‌رسد یک نوع قارچ که فلورای نرمال پوست است به عنوان فاکتور محرک باعث به وجود آمدن این بیماری شود.  آب و هوای گرم و خشک و عرق کردن و استرس باعث تشدید این وضعیت شده  و درمان با داروهای ضد قارچ باعث بهبود بیماری میشود.

ه) درماتیت کف پا  (plantar dermatosis)

نواحی برآمده کف پا و انگشتان پا، دچار قرمزی و پوسته ریزی و ترک خوردگی میشوند که این حالت در زمستان تشدید میابد.

و) اگزمای دست  (hand eczema)

بیش از پنجاه درصد بزرگسالان دچار آتوپی گرفتاری دست دارند که مچ دست ها و کف و کنار انگشتان دچار قرمزی و تاول های کوچک و خارش میشود. درگیری دست اغلب در افرادیکه مداوم دست‌هایشان را به دلیل مسایل شغلی یا کار منزل یا به دلیل وسواس با آب و مواد محرک شستشو میدهند، دیده میشود.

ز) پروریگو آتوپیک (prurigo atopic)

فرم بسیار خارش داری میباشد و در اثر خارش زیاد سطح خارجی اندام ها دچار ضایعات برجسته سفت و پوسته دار میشود.

ح) اگزمای گرد  (nummular eczema)

در این فرم هم همانند فرم قبل خارش شدید وجود دارد و ضایعات اگزمایی گرد با قطر تا 3 سانتی متر همراه با ترشح و دلمه بستن دیده میشود.به این نکته باید دقت شود که در تمام انواع بیماری در اثر خاراندن ممکن است عفونت های باکتریایی به ضایعات اضافه شود کهخود این عفونت باعث تشدید بیماری میشود.

منبع : دکتر بصیرا زندیه متخصص پوست، مو و زیبایی