تورم لنفاوی (Lymphedema) علل،علایم ودرمان

لنف ادم یا تورم لنفاوی یک پروسه طولانی و مزمن میباشد که در اثر تجمع زیاد مایع در بافتها ایجاد میشود که به آن تورم یا ادم میگویند. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم گردش خون است و وجود آن برای عملکرد خوب سیستم ایمنی الزامی است. لنف ادم در اثر انسداد این سیستم ایجاد میشود.

لنف ادم معمولا یکی از اندامها مثل بازو وساق پا را درگیرمیکند، البته در بعضی از موارد هر دو بازو و هر دو ساق پا درگیر میشود. بعضی از بیماران ممکن است شاهد تورم در ناحیه سر، نواحی تناسلی و یا پستان هم باشند.

بهبود قطعی برای این بیماری وجود ندارد.

نکات زیردرمورد لنف ادم شایان توجه است:

۱-متخصصین براین عقیده هستند که لنف ادم اولیه در اثر موتاسیون ژنتیک ایجاد میشود.

۲-لنف ادم ثانویه، به علل دیگر نظیر التهاب وعفونت ایجاد میشود.

۳-لنف ادم میتواند سبب عفونتهای پوستی ولنفانژیت شود.

۴-مراقبتهای پوستی میتواند سبب کاهش عوارض لنف ادم شود.

سیستم لنفاتیک چیست؟

سیستم لنفاتیک سه عملکرد اصلی دارد:

۱-درناژ مایع اضافی میان بافتی که سبب برقراری تعادل در ورود و خروج مایع میان بافتی میشود.

۲-مقابله با عفونتها که در واقع سبب ایجاد سدی در برابر اجسام خارجی نظیر باکتریها میشود.

۳-جذب چربی؛ سیستم لنفاوی سبب جذب چربی از روده و انتقال آن به خون میشود.

بنابراین هر نوع اختلالی که در سیستم لنفاوی ایجاد شود میتواند سبب افزایش بروزعفونت در ناحیه درگیر بشود، چون لنفوسیتها نمیتوانند به راحتی به جاهایی از بدن که افزایش مایع و تورم وجود دارد برسند.

تورم، علامت شایع لنف ادم است که به صورت شایع بازو و ساق پا را درگیر میکند.

انواع لنف ادم:

۱-لنف ادم اولیه یا primary  یا مادرزادی congenital

 این نوع در بدو تولد وجود دارد و یا در چند ماه اولیه بعد از تولد ظاهر میشود. این نوع نادر بوده و به نسبت  ۱ در ۶۰۰۰ مورد لنف ادم دیده میشود.

۲-لنف ادم ثانویه secondary

این نوع در نتیجه عفونت و تروما و هر نوع آسیب و یا سرطان ایجاد میشود. همه اینها باعث آسیب به سیستم لنفاوی میشوند. این نوع خیلی شایع بوده و در زنان بیشتر دیده میشود. تورم در بخشی و یا در تمام بازو، ساق پا و انگشتان دیده میشود. این تورم گاهی خفیف و گاهی شدید است. برخی افراد فقط از تنگ شدن دستبند، ساعت، النگو، لباس و کفش شاکی هستند. گاهی سر و گردن هم دچار تورم میشود. احساس سنگینی و سفتی در بازو و ساق شایع است. دامنه حرکات اندام محدود میشود. احساس ناراحتی، درد، گزگز، مورمور و سوزن سوزن شدن شایع است. عفونتهای راجعه پوستی دیده میشود. پوست دچار افزایش ضخامت و سفتی میشود. تاولها و برجستگیهای زگیل مانند روی پوست ایجاد میشود و احساس خستگی نیز دراندام مورد نظرشایع است.

علل لنف ادم اولیه:

 دانشمندان موتاسیون در تعدادی از ژنها را در بروز این مشکل دخیل می دانند.

علل لنف ادم ثانویه:

۱-جراحی سرطان: برخی از سرطانها از طریق سیستم لنفاوی گسترش پیدا میکنند و بنابراین جراحان اقدام به برداشتن لنف نودهای درگیر میکنند که این قضیه فرد را در معرض لنف ادم قرار میدهد.

۲-رادیوتراپی: رادیوتراپی سبب تخریب سبستم لنفاوی و بروز لنف ادم میشود.

۳-عفونتها: سلولیت شدید باعث آسیب به بافت لنفاوی و ایجاد اسکار و لنف ادم شود.

۴-بیماریهای التهابی: برخی بیماریها نظیر آرتریت روماتویید درماتیت و اگزما از عوامل آسیب زننده به بافت لنفاوی و بروز لنف ادم میباشند.

۵-بیماریهای قلبی عروقی: این بیماریها نظیر DVTیا ترومبوز عروق وریدی عمقی و انواع واریسهای شدید و بیماریهای عروقی پا میتوانند ثانویه به ایجاد مشکل برای جریان خون طبیعی سبب بروز لنف ادم ثانویه بشوند.

۶-آسیبها تروما و سوختگی: همگی میتوانند باعث ایجاد اسکار و لنف ادم ثانویه به آن بشوند.

عوارض لنف ادم:

لنف ادم میتواند باعث ایجاد لنفانژیت (دراثر استرپتوکوک) وعفونت و نیز افسردگی درفرد مبتلا بشود.

مراقبتها جهت فرد مبتلا به لنف ادم:

• اندام مبتلا باید حتی الامکان در مکانی بالاتر از قلب قرار بگیرد.
• اندام باید تمیز نگه داشته شود.
• ناخنها کوتاه و تمیز باشند.
• از حمامهای داغ، سونا و اتاق بخار اجتناب شود.
• هرزخمی روی اندام درگیر با کرمهای آنتی سپتیک سریع درمان شود.
• از بلند کردن اجسام سنگین، کار زیاد و پوشیدن لباسها و جواهرات تنگ نیز اجتناب شود.
• در صورت درمعرض آفتاب بودن، استفاده از ضد آفتاب قوی الزامی است.
• در صورت درگیری پا، استفاده از جورابها و کفشهای محافظ پا توصیه میشود.

تشخیص لنف ادم:

پزشک باید علل دیگر تورم، نظیرلخته شدن خون و یا عفونتهایی را که سبب درگیری غدد لنفاوی نشده است را مد نظر داشته باشد. بیمارانی که در ریسک لنف ادم قرار دارند به طور مثال کسانی که اخیرا جراحی سرطان انجام داده اند و یا درمان هایی انجام داده اند که غدد لنفاوی را درگیر نموده است باید مد نظر قرار بگیرند.

اگرعلت واضحی برای لنف ادم مشخص نشد، باید از تکنیکهای تشخیصی نظیر MRIوCT Scan  و سونوگرافی داپلر بهره گرفت.عکس برداری از عروق لنفاوی Lymphoscintigraphy که توسط تزریق یک ماده رنگی (dye) به درون عروق لنفاوی انجام میشود نیز میتواند به عنوان یک روش خوب تشخیصی به کار گرفته شود. 

 درمان:

درمان قطعی برای لنف ادم وجود ندارد. درمانها صرفا نگهدارنده و جهت کاهش علایم درد و تورم و درد و رنج مریض میباشد. 

استفاده از جورابهای فشاری Compression Stocking که سبب تسهیل حرکت لنف میشود در اندامهای آسیب دیده بسیار مفید است.

انجام  تمرینات  Remedialکه شامل تمرینات سبکی است که باعث تسهیل حرکت لنف به خارج از اندام میشود نیز  مفید است.

مراقبتهای پوستی باعث کاهش ریسک عفونتها و جلوگیری از سلولیت میشود. 

انجام ماساژهای دستی مخصوصmanual lymphatic drainage   نیز درتسهیل حرکت جریان لنف موثراست.

استفاده از بانداژ مخصوص MLLB (multilayer lymphedema bandaging) نیز میتواند سبب تسهیل حرکت لنف و کاهش علایم بیماری شود. چون در سیستم لنفاوی پمپی نظیر قلب وجود ندارد، استفاده از بانداژها، ماساژ و جورابهای فشاری برای تسهیل حرکت لنف بسیار کمک کننده هست.

روش جراحی در مورد لنف ادم نتایج خیلی خوبی ندارد، البته اخیرا لیپوساکشن درمواردی از بیماری با موفقیت انجام شده که باعث کاهش چربی در اندام مورد نظر و کاهش تورم شده است.

منبع: دکتر ریحانه مهرگان متخصص پوست،مووزیبایی