آشنایی با توکسین بوتولینوم آ (Botulinum toxin A)

توکسین بوتولینوم آ که با نام تجاری بوتاکس (Botox) در ایران معروف است یک ماده نوروتوکسین پروتئینی میباشد که موجب تضعیف عصبی میشود و انتقال پیام رسان استیل کولین از انتهای رشته عصبی (آکسون) را مختل نموده و موجب تضعیف عضله ای میشود که تزریق در آن انجام میشود.

این توکسین از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید شده و کشنده ترین سم موجود در طبیعت هست و در صورتیکه در مقادیر بالا و یا بصورت وریدی تزریق شده و یا حجم بالای سم استنشاق شود میتواند موجب مرگ شود. ولی در مقادیر تزریق شده در پزشکی و زیبایی و با استفاده از داروهای معتبر و تزریق توسط متخصص  هیچگونه خطری ایجاد نمیشود.

بوتاکس اثرات بسیار مفیدی در طب دارد:

اسپاسم عضلات پلک، استرابیسم چشمی (لوچی)، دیستونی گردن، سردردهای میگرنی از بیماریهای شایعی هستند که با این دارو بهبود می یابند. در بیماریهای پوستی، هم در زمینه درمانی و هم در زمینه زیبایی کاربرد فراوان دارد. در هیپرهیدروزیس (تعریق بیش از حد)، بیماری هیلی هیلی و پیشگیری از کلویید سازی در زخمهای جراحی مورد استفاده قرار میگیرد. به جرات میتوان گفت بیشترین عمل زیبایی در دنیا تزریق بوتاکس میباشد.

چندین نوع سم توکسین بوتولینوم آ در دنیا مورد استفاده قرار گرفته که فقط تعداد محدودی از آنها تاییدیه انجمن غذا و داروی آمریکا را دریافت کرده اندکه عبارتنداز:

1) بوتاکس آلرگان (Alergan) معتبرترین برند جهانی است.

2) بوتاکس زئومین (Xeomin) در سالیان اخیر تاییدیه دریافت کرده است.

3) توکسین بوتولینوم آ (Dysport) که سالیان طولانی مورد استفاده قرار گرفته است.

دیسپورت از لحاظ قدرت اثر (بر حسب واحد)  ضعیفتر از دو مدل اول میباشد ولی انتشار دارو در داخل عضلات بهتر از دو مدل دیگر بوتاکس است. هر یک واحد بوتاکس معادل 2.5 واحد دیسپورت قدرت اثر دارد.

دارو برای از بین بردن چین های اخم، پیشانی، چین های اطراف دهان، چین های گردن، چین های قسمت خارجی پلکها و اطراف چشم و نمایان بودن دندانهای نیش بالا (smily gum) مورد استفاده قرار میگیرد.

برخلاف تبلیغات کاذب برخی از شرکتهای دارویی که دارو را فلج کننده دائمی صورت معرفی میکنند و پیامد آنرا پیری زودرس اعلام میکنند بایستی به این نکته مهم اشاره نمود که با تزریق بوتاکس، فقط فعالیت چند عضله صورت را بصورت موقت تضعیف میکنند و این عضلات در پیری پوست صورت تاثیرگزار نیستند.

اثر بخشی دارو تا سنی که عضلات صورت حالت انقباضی دارند موثر بوده و زمانیکه عضلات شل شوند دارو تاثیر چندانی نداشته و بیمار باید از سایر تکنیکهای جوانسازی استفاده نماید.

بعد از تزریق معمولا اثربخشی دارو بین 3 تا 7 روز ظاهر شده و بعد از 4 ماه  عصب تخریب شده به عملکرد قبل از تزریق میرسد و اثرات باقی مانده روی عضلات،  بخاطر ضعیف باقی ماندن عضله تزریق شده میباشد نه بخاطر عملکرد بوتاکس.

تزریق بعدی معمولا بین 4 تا 6 ماه بعد از تزریق قبلی انجام میشود. بعلت اینکه بدن در مقابل این آنتی ژن خارجی، آنتی بادی (پادتن) تولید میکند، در برخی افراد اثر دارو خیلی زودتر از زمان 4 ماهه از بین میرود که البته این مشکل با مدل زئومین کمتر دیده میشود چرا که این دارو ایمنی زایی (ایمونوژنیسیتی) کمتری ایجاد مینماید.

عوارض تزریق بوتاکس شامل :

افتادگی پلکها، غیر قرینگی ابرو و پلک، خشکی قرنیه، تاری دید، دوبینی،  خشکی دهان، سردرد و درد محل تزریق، خونریزی و کبودی ناحیه تزریق و واکنشهای آلرژیک پوستی.

البته بایستی به این موضوع اشاره کرد که عوارض خصوصا واکنش های آلرژیک عمدتا بواسطه استفاده از بوتاکسهای چینی و نامرغوب ایجاد میشود.

منبع: دکترمرتضی حیدری متخصص پوست، مو و زیبایی