گزش بندپايان Arthropod Bites and Stings
آرتروپودها يا بندپايان شامل این موارد هستند: حشرات, عنكبوت, مايت(حيره) و كنه
برخی از اینها روی پوست انسان آلودگی ايجاد می كنند(مدفوع می ريزند) به خصوص در گال و شپش سر و برخی از اینها انسان را نیش میزنند.
دو نوع گزش داريم:
1) گزش از نوع Bite که همان نيش زدن معمولی است که معمولا پشه ها, ساس و کک به این صورت تظاهر می یابند. كهير برجسته یا Papular Urticari اسم دیگر این نوع واکنش میباشد. این نوع گزش معمولا بخاطر تغذیه و خونخواری گزنده میباشد.
2) نوع دوم گزیدگی را Sting میگویند و به عامل گزنده هم Stinger اطلاق میشود. و در این حالت بخش گزنده بندپا بطور کامل در پوست و بدن میزبان وارد میشود و گزنده معمولا از بین میرود. واکنش sting معمولا واکنش تدافعی بندپا میباشد. انواع زنبور و مورچه های آتشین از stinger های معروف هستند.
مورچه های آتشین یا fire ant معمولا فک خود را داخل پوست كرده و بدن خود را مي چرخانند و در چندين نوبت سم وارد پوست می كنند.
همچنين هزارپا، موها يا خارهايی روی بدن خود دارد و وقتی انسان بدن هزارپا را لمس می كند، این خارها می شكنند و سم وارد پوست می شود.
بعضی از این گزنده ها بيمارهای عفونی را منتقل كنند:
- پشه ها موجب انتقال بعضی از عفونت ها ميشوند. مالاريا، ویروس نیل غربی, ويروس زيكا و تب زرد(Yellow fever ) توسط پشه منتقل میشود.
- شپش موجب انتقال باكتری عامل تب راجعه اپيدميك (Epidemic relapsing Fever ) می شود.
- پشه خاكی(Sand fly ) كه عامل بيمار سالك يا لشمانيوز میباشد.
- گزش مگس گوزن(Deer fly bit) عامل بيماری تولارمی است.
- کک موجب انتقال بيماری لايم(Lyme) می شود.
در یک نوع دیگر دسته بندی, واكنش گزش به دو گروه تقسيم می شود:
1)زهردار(Venomous)
2)غيرزهردار(Nonvenomous)
در واكنش زهردار معمولا گزشی كه معمولا از نوع Sting است موجب وارد شدن سم به بدن انسان میشود. انواع زنبور شامل زنبور عسل, زنبور قرمز, زنبور زرد و مورچه آتشین و برخی از عنکبوت ها واکنش زهردار دارند. در گزش زنبور سرخ نارسايی كليوی گزارش شده است. در گزش مورچه های آتشين جوش های وسيع چركی (پوسچولر) شديدا دردناک و خارش دار ايجاد می شود. عنكبوتهای زهردار هم موجب تخريب عصب و سلول ها می شوند.
در واكنش گزش عنكبوت قهوه ای گوشه گير(Brown recluse spider ) تاول و زخم های نكروتيک روی پوست ايجاد می شود.
در واكنش عنكبوت بيوه سياه (Black widow spider) درد شكم، تهوع، استفراغ، درد قفسه های سينه و اختلالات تنفسی وجود دارد.
در واكنش غيرزهردار عامل گزنده, معمولا جهت خونخواری و تغذيه نيش می زند. پشه خاکی و فلبوتوموس, کک,كنه, ساس رختخواب, شپش, مایت جزو این گروه هستند.
علايم بالینی گزش حشرات :
درد, تورم, قرمزی, خارش و تاول میباشد. گاهی ضايعات دچار عفونت می شوند و حتی منجر به عفونت وسيع پوستی (سلوليت) می شوند. در واكنش های التهابی شديد نيز علائمی مثل كهير، كاهش هوشياری، اختلالات تنفسی و واكنشهای آنافيلاكتيک و حتی مرگ رخ می دهد. در واكنش گزش طول كشيده ضايعات مدت های طولانی بر روی پوست به صورت نواحی كهيری، تاولی و واكنش های واسكولیتی و گرانولوماتوز باقی میمانند.
تشخيص ضايعات گزش بالينی است و در موارد طول كشنده، ممکن است نمونه برداری پوست مورد نیاز باشد.
در گزش های از نوع Bite, ضایعات کهیری, برجسته وخارش دار هستند و معمولا بصورت خطی میباشند و در تعدادی از ضایعات میتوانیم محل گزش را مشاهده نماییم.
درمان:
درمان بسته به نوع گزش شرایط درمان متفاوت میباشد:
- در گزش stinger بایستی قسمت باقی مانده از پوست خارج شود که معمولا بدون فشار و از دوطرف به سمت خارج پوست بیرون می آوریم.
- در گزش هزار پا نیز پرزها را باید از پوست بیرون آورد.
- در گزش کنه, اگر کنه به پوست متصل باشد با استفاده از یک پنس نوک باریک از نزدیکترین فاصله پوست کنه را گرفته و به آرامی و بدون حرکت چرخشی از پوست جدا مینماییم. در صورت باقی ماندن سر و گردن کنه در داخل پوست مشکلات آلرژیک و افزایش ریسک عفونت پیش خواهد آمد. همچنین با مالیدن روغن یا گلیسرین, گزنده را میتوان از پوست جدا نمود.
- استفاده از کمپرس یخ ظرف 10 دقیقه اول بعد از گزش, تورم ناحیه نیش خورده را تا حد زیادی کنترل میکند.
- ناحیه نیش خورده باید بالاتر از سطح بدن قراربگیرد.
- درد و خارش تا چند روز ادامه خواهد داشت و میتوانیم برای کاهش علائم از مسکن و آنتی هیستامین خوراکی استفاده نمود.
- محلول کالامین و کورتون موضعی در کاهش علائم سودمند میباشند.
- در صورت ایجاد عفونت ثانویه از آنتی بیوتیک مناسب باید استفاده شود.
- در موارد شدید بیماری و در صورت وجود علایم تنفسی شدید, افت فشار خون و کاهش سطح هشیاری بایستی سریعا به بیمارستان ارجاع شوند.
- برای پیشگیری از بیماری بایستی ریسک گزیدگی را با استفاده از کرمها و دستگاههای دور کننده حشرات پایین آورد و لباس و شلوارهای بلند و پوشیده استفاده نمود.
- استفاده از بیکربنات سدیم و سرکه در درمان سودمند نیست.
منبع: دکتر محمد گلشنی دبیر انجمن متخصصین پوست ایران
دیدگاه خود را در مورد این نوشته بنویسید