بیماری پانیکولیت یا التهاب چربی زیر جلد

پانیکولیت التهاب بافت چربی زیر جلد است که ناشی از علل مختلفی میباشد. ممکن است به علت بیماری های عفونی یا واکنش به داروها، بیماری های خود ایمنی و اختلالات متابولیک باشد و از نظر بالینی به صورت ضایعات زیر جلدی به شکل ندول قرمز دردناک تظاهر می یابد. بیوپسی پوستی یکی از راههای افتراق انواع علل پانیکولیت است.

 انواع پانیکولیت :

1) اریتم ندوزوم:

شایعترین فرم کلینیکی پانیکولیت، بیماری اریتم ندوزوم است که به شکل برآمدگی قرمز رنگ دردناک است و اغلب به صورت قرینه در سطح جلویی ساق پاها  قرار دارد و در خانمها با شیوع سه تا پنج برابر مردان دیده می شود. در تمام سنین دیده می شود ولی بین  دهه دوم تا چهارم زندگی شیوع بیشتری دارد. اریتم ندوزوم طی چند روز یا هفته بدون باقی گذاشتن اسکار (بافت مرده) بهبود می یابد.

در یک سوم موارد ممکن است اریتم ندوزوم عود داشته باشد. گاه همراه با اریتم ندوزوم تب و بی حالی و درد مفاصل ممکن است دیده شود.

اریتم  ندوزوم علل متفاوتی دارد.  شایعترین علت ایجاد آن علل عفونی در 28 تا 48٪ موارد است.  پس ازعلل عفونی، علل دیگری مثل سارکوییدوز، داروها، بارداری، اختلالات روده ای می توانند موجب این بیماری شوند. با این حال در بسیاری از موارد علت خاصی برای آن یافت نمی شود که به این دسته، ایدیوپاتیک می گویند. شایعترین علت عفونی در بسیاری از مناطق، عفونت باکتریایی با استرپتوکوک به ویژه دو تا سه هفته پس از از فارنژیت یا عفونت حلقی استرپتوکوکی است. در کشورهای توسعه یافته اریتم ندوزوم  ناشی از عفونت با میکروب سل، شیوع بسیار کمی دارد بر خلاف کشورهایی مثل هند، تایلند، ترکیه  و آفریقای جنوبی که بیماری بعلت عفونت سلی بیشتر است.

در بیشتر مناطق دومین علت شایع را سارکوییدوز در نظر می گیرند در سیر این بیماری، 25٪ درگیری پوستی دیده می شود که یکی از ضایعات پوستی این بیماران، اریتم ندوزوم است که اغلب به صورت قرینه در سطح جلویی ساق پاها دیده می شود

شیوع بیشتر اریتم ندوزوم در خانمها، نشان دهنده تاثیر هورمون های جنسی در خانم هاست همچنین این بیماری بروز بالاتری در دوران بارداری دارد و با مصرف داروهای جلوگیری از بارداری تشدید می یابد.

جهت درمان اریتم ندوزوم، درمانهایی مثل استراحت، داروهای مسکن ضد التهاب و یدید پتاسیم استفاده می شود و بسته به بیماری همراه یا علت اریتم ندوزوم ممکن است درمانهای دیگری نیز به کار رود.

پانیکولیت غیر از اریتم ندوزوم در بیماری های دیگری نیز دیده می شود مثل بیماری مورفه  یا اسکلرودرمی که التهاب در این بیماری ها می تواند به بافت زیر جلد گسترش و همراه با اسکلروز در این بیماری ها دیده شود.

 2) پانیکولیت پانکراسی:

در 2% از افراد  با بیماری پانکراس هم ممکن است پانیکولیت دیده شود که آنزیمهای پانکراس به ویژه لیپاز در ایجاد التهاب بافت چربی زیر جلد، نقش دارند. پانیکولیت در موارد التهاب حاد یا مزمن پانکراس یا سرطان پانکراس هم ممکن است دیده شود و حتی ممکن است یک تا هفت ماه قبل از بیماری پانکراس دیده شود. بیشترین محل در ناحیه پا است ولی در نواحی دیگر بدن هم دیده می شود و درمان بیماری زمینه ای سبب رفع التهاب بافت چربی زیر جلدی می گردد.

3) پانیکولیت در بیماری لوپوس و درماتومیوزیت:

در بیماری لوپوس، پانیکولیت به صورت توده دردناک در نواحی مثل صورت یا بازو، ران یا باسن دیده می شود و در سن 30 تا 40 سال و با شیوع بیشتر در خانمها دیده می شوند.

در بیماری درماتومیوزیت نیز پانیکولیت ممکن است به عنوان تظاهر ناشایع بیماری دیده شود که در کل با پیش اگهی خوب و پاسخ به درمان بهتر در درماتومیوزیت همراهی دارد.

4) پانیکولیت در نوزادان:

گاه در نوزادانی که زودرس به دنیا می آیند به ویژه در جنس پسر دیده می شود که به صورت سفت شدن سریع بافت زیر جلد و پوست نمایان میگردد. در این موارد کنترل عفونت و آب و الکترولیت بدن در اولویت می باشد.

در نوزادانی که فول ترم هستند و زودرس به دنیا نیامده اند نیز ممکن است پانیکولیت دیده شود که بیشتر در مناطقی مثل گونه ، شانه ، ران و باسن دیده می شود و  در برخی موارد با افزایش سطح کلسیم خون و پایین آمدن پلاکت خون همراه است و در درمان بیماران، این موارد باید مد نظر قرار گیرد .

5) پانیکولیت در اثر آسیب پوستی:

در مواردی مثل سرما بویژه در بچه های کوچک و ران افراد سوارکار دیده می شود. پانیکولیت ممکن است در اثر تزریق های پوستی مانند تزریق چربی و آلودگی همراه آن یا تزریق برخی مواد به پوست مثل روغن زیتون و کرچک، مواد سیلیکونی که همراه ناخالصی باشند یا مواد دارویی مانند مورفین یا مپریدین دیده شود.

6) پانیکولیت ناشی از عفونت:

بیشتر در افراد با نقص ایمنی و دیابت رخ می دهد که به صورت برآمدگی های همراه با تموج و ترشح و بیشتر در ناحیه پا دیده می شود و درمان عوامل عفونی اقدام اصلی است و در برخی موارد گاه نیاز به جراحی نیز می شود.

7) پانیکولیت ناشی از بدخیمی:

 مواردی مثل لنفوم  T cell می توانند به صورت توده زیرجلدی ناشی از ارتشاح سلولهای بدخیم در بافت زیرجلد بروز کنند.

منبع : متخصص پوست, مو و زیبایی  دکتر ناهید نیکخواه