بیماری سل پوستی (skin tuberculosis)

سل پوستی عفونت پوستی ناشی از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس میباشدکه یک باسیل اسید فاست و الکل فاست است.افزایش اخیر در بروز سل و سل پوستی، مربوط به اپیدمیHIV، افزایش سوش های مقاوم مایکوباکتریوم توبرکلوزیس و کاهش تلاش در کنترل سل میباشد.

 انواع درگیری در سل پوستی:

الف) تماس اگزوژن(تماس از منبع خارجی):

۱-شانکرسل

۲-سل وارتی

ب) عفونت اندوژن(عفونت از منبع داخلی):

۱-اسکلروفولودرما

۲-سلمیلیاری (ارزنی)

۳-لوپوس ولگاریس

۴-سل اریفشیال

۵-گوم سل

ج) توبرکولیدها

1-   بثورات پاپولونکروتیک

2-    لیکن اسکلروفولوزوروم

3-   اریتم اندوراتوم

شانکر سل:

در این سل پوستی، ضایعات ۲ تا 4 هفته بعد از تلقیح میکروب سل  به پوست فردی که سابقه ای از عفونت سل ندارد، ایجاد میشود. ضایعه به صورت دانه و یا برجستگی قرمز یا قهوه ای سفت و بدون درد است که به آهستگی بزرگ میشود و نهایتا زخمی شده و یک زخم با حاشیه مشخص ایجاد میکند. غدد لنفاوی را میتواند درگیر کند. ضایعه پوستی معمولا خودبخود در عرض ۳ تا۱۲ ماه با گذاشتن اسکارفرورفته بهبود میابد.

 سل پوستی وارتی (زگیلی شکل):

به طور تیپیک از تلقیح از منبع خارجی به مناطق در معرض آسیب و ضربه در افرادی که از قبل عفونت سل در بدن دارند ایجاد می شود. ضایعات به صورت یک برجستگی شبیه زگیل که کوچک و برجسته است و بدون علامت میباشد، ایجاد میشود و به آهستگی بزرگ می شود و به صورت یک پلاک وارتی (زگیلی) سفت و قرمز تا قهوه ای میشود  که مرکز آن حالت موج دار بوده و ممکن است از آن موادی خارج شود. ضایعه ممکن است خودبخود بهبود یابد.

 اسکروفولودرما:

توده های و ندول های زیر پوستی سفت و عمقی که حالت مواج بوده، به تدریج نکروزه شده و از آن چرک تخلیه میشود. بصورت زخم با حاشیه برجسته و آبی رنگدیده میشود.

زخم ها میتواند متعدد باشند و بعد از بهبودی اسکارهای شبیه گوشت اضافه و اسکارهای فرو رفته ایجاد میکنند. کانون اصلی در این نوع سل پوستی میتواند غدد لنفاوی و یا استخوان زیر ضایعه، مفصل و یا اپیدیدیم باشد.

 سل پوستی اوریفیشیال:

معمولا از تلقیح خودبخودی میکروب در فردی که سل داخل بدن گسترده و ضعف سیستم ایمنی سلولی دارد، ایجاو میشود.  ضایعات بیشتر در منطقه دهان و  مخصوصا زبان است که ابتدا به صورت دانه قرمز رنگ بوده و سپس تبدیل به یک زخم با حاشیه برجسته میشود و معمولا زخم های دردناک و مقاوم به درمان هستند.

 لوپوس ولگاریس:

معمولا در افرادی که تست توبرکولین قوی دارند ایجاد میشود یا به دنبال انواع سل های پوستی دیگر ایجاد میشود. بصورت یک پلاک قرمز یا قهوه ای که در روی آن دانه هایی وجود دارد، دیده میشود و با گذشت زمان در مرکز ضایعه اسکار ایجاد شده و باعث تخریب بافت میشود. این نوع سل پوستی بیشتر سرو گردن، بینی، گونه ها و لوب های گوش را درگیر میکند.

 توبرکولوز پوستی ارزنی (میلیاری):

معمولا به دنبال گسترش خونی میکروب سل در افرادی که سل ریوی دارند، ایجاد میشود.  به صورت دانه های ریز و سرسوزنی که با تاولهای خیلی ریز پوشیده شده اند تظاهر میکند و با گذشت زمان دچار فرورفتگی مرکزی شده و سپس تبدیل به اسکار سفید رنگ میشود.

 گوم توبرکلوزیس:

بدنبال گسترش خونی سل ایجاد شده و به صورت تورم زیرجلدی که مواج شده و ایجاد زخم میکند خود را نشان میدهد و اندام ها بیشتر درگیر میشوند‌.

 توبرکلوییدها:

این ضایعات در افرادی ایجاد میشود که کانون داخلی از سل را دارند وسیستم ایمنی قوی داشته و تست توبرکولین مثبت دارند و بنظر میرسد که ضایعات ایجاد شده بعلت واکنش سیستم ایمنی بدن به سل داخلی باشد.

توبرکولید پاپولو نکروتیک:

به صورت دانه ها و پوسچول قرمز رنگ که بیشتر سطوح پشتی بازو، جلوی ساق و باسن را درگیر میکند. گاهی مرکز ضایعات نکروز میشود. معمولا بدون علامت است ولی گاهی خارش دارند. خودبخود بهبود میابند. از ویژگی های این فرم بیماری دوره های عود و بهبود است که حتی علیرغم درمان این عودها اتفاق می افتد.

لیکن اسکروفولوزوروم:

اختلال نادر بوده  و دانه های ریز سر صاف کوچک  و زرد  تا قهوه ای است که بصورت دستع ای  بیشتر روی تنه ایجاد میشوند. در تمام گروه های سنی دیده شده ولی در بچه ها بیشتر همراه با سل استخوانی و غدد انفاوی میباشد.

اریتم اندوراتوم:

ندول ها و توده های زیر جلدی بیشتر در خلف ساق خانم های چاق ایجاد میشود و نوعی واسکولیت یا تخریب عروق ناشی از میکروب سل است. زخم های عمیق با حاشیه مشخص ایجاد کرده که میتواند با اسکار های آتروفیک تیره بهبود یابد.

نکته:

تلقیح واکسنسل (BCG)نیز میتواند عوارض پوستی مانند لوپوس ولگاریس، توبرکلویید لوکالیزه و ژنرالیزه، اسکروفولودرما و عوارضی چون آبسه های زیر جلدی با یا بدون زخم، درگیری استخوانی و التهاب غدد لنفاوی ایجاد کند‌

 درمان سل پوستی مانند سل سیستمیک است. دو ماه درمان ۴ دارویی با ریفامپین، ایزونیازید، اتامبوتول، پیرازینامید و ۴ ماه دو دارویی ریفامپین و ایزونیازید میباشد.

منبع : دکتر راضیه گل محمدی متخصص پوست, مو و زیبایی