تبخال (herpes simplex) :

بیماری تبخال عفونت واگیر دار دهانی و تناسلی است که بواسطه ویروس هرپس سیمپلکس گونه های 1 و 2 ایجاد میشود.

ویروس هرپس سیمپلکس تیپ 1 (HCV1) موجب درگیری دهان و صورت میشود و ویروس هرپس سیمپلکس تیپ 2 (HCV2) درگیری در نواحی تناسلی و مقعدی ایجاد میکند که در سالیان اخیر هر دو مدل ویروس در هر دو محل دیده میشوند که علت عمده آن روابط جنسی نامتعارف میباشد. ضایعات تبخالی در سایر نواحی پوست بدن و مخاط (چشم، داخل بینی و اطراف مقعد) هم ایجاد میشوند. ویژگی ویروس تبخال این است که درون گانگلیون حسی اعصاب نخاعی و مغزی بصورت نهفته باقی مانده و باعث عودهای مکرر تبخال برای تمام طول عمر میشود.

طریقه انتقال از انسان به انسان بوده و بعلت اینکه ویروس تبخال در حرارت اتاق و خشکی محیط مقاومتی ندارد، انتقال از طریق وسایل و هوا بسیار کم است. احتمال انتقال از طریق جنسی بالاست و  انتقال می تواند از طریق مادر به جنین ایجاد شود. 

اولین حمله را بعنوان تبخال اولیه میشناسیم و حملات مجدد تبخال، بعلت عود ویروس نهفته موجود در بدن ایجاد میشود. اولین حمله بیماری حدود 2 روز تا حداکثر دو هفته بعد از تماس با یک فرد آلوده ایجاد میشود. نکته بسیار مهم این است که فرد آلوده میتواند بدون اینکه هیچگونه علائم بالینی داشته باشد ویروس را از طریق بزاق دهان یا نواحی تناسلی دفع نماید.

در 80% موارد ضایعات بدون علامت هستند. علائم بالینی در حمله اولیه بسیار شدید هستند و معمولا در کودکان رخ میدهد. در این حالت زخم شدید دهانی، تب و لرز، ضعف عمومی و بیحالی و مشکلات در بلع آب و غذا ایجاد میشود همزمان غدد لنفاوی نواحی درگیر بزرگ و دردناک میشوند. در تبخال اولیه تناسلی درد و سوزش شدید، احتباس ادرار و بزرگی غدد لنفاوی اتفاق میافتد.

طول مدت تبخال اولیه در ضایعات دهانی 1 تا 2 هفته و در نوع تناسلی گاهی تا 3 هفته طول میکشد. عود های ثانویه معمولا ملایمتر است و بدنبال استرس روحی، نور شدید آفتاب، بیماری تب دار، قبل از قائدگی درخانمها، ضعف ایمنی ارثی و اکتسابی، مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی و گاهی بصورت خودبخود ویروس مخفی شده در داخل بدن فعال میشود.

ضایعات ثانویه با گزگز شدن ناحیه درگیر آغاز شده و طی چند ساعت قرمزی و تاول گروهی ایجاد میشود. دوره بیماری بین 7 تا 10 روز طول کشیده و ضایعات بهبود خودبخود پیدا میکنند.

 به تبخال ایجاد شده در نوک انگشتان عقربک میگویند (Herpetic witlow) که ضایعات  بسیار دردناک در بند انتهایی انگشت ایجاد میشود. 

در بیماران با ضعف ایمنی و ایدزی ها تبخال بصورت شدیدتر عود کرده و طول مدت بیماری بیشتر میشود. تشخیص تبخال بالینی است و در صورت عدم توانایی در تشخیص بالینی، از تستهای زانک، کشت ویروسی و PCR استفاده میشود.

درمان :

در حملات اولیه تبخال دهانی چون عمده بیماران  بچه های کوچک هستند درمان با ترکیبات ضد ویروس آسیکلوویر و ویرابکس انجام میشود و بعلت وجود ضایعات شدید دهانی و مشکلات بلع، درمانهای حمایتی مورد نیاز است.

در موارد عود ضایعات خفیف دهانی معمولا درمان لازم نیست ولی برای کاهش دوره بیماری از داروی آسیکلوویر و ویرابکس میتوان استفاده نمود. ولی درمان در درگیری نواحی تناسلی الزامی میباشد. 

در عودهای مکرر تبخال خصوصا اگر همراه با مشکلات جسمی و روحی باشد، نیاز به درمان نگهدارنده طولانی مدت با داروهای ضد ویروس خواهد بود.

منبع: دکتر مرتضی حیدری متخصص پوست، مو و زیبایی